ẤN ĐỘ GỠ BỎ LỆNH CẤM XUẤT KHẨU GẠO: TÁC ĐỘNG ĐẾN VIỆT NAM NHƯ THẾ NÀO?

Sau một thời gian dài siết chặt chính sách xuất khẩu, quốc gia cung cấp gạo lớn nhất thế giới – Ấn Độ – đã chính thức dỡ bỏ rào cản cuối cùng trong hoạt động xuất khẩu gạo. Điều này đặt ra câu hỏi: Liệu động thái này có ảnh hưởng đến giá gạo Việt Nam?

 

Ấn Độ chính thức trở lại thị trường xuất khẩu

Vào cuối ngày 7/3 (giờ địa phương), Chính phủ Ấn Độ đã tuyên bố dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu gạo 100% tấm. Quyết định này được đưa ra trong bối cảnh lượng tồn kho trong nước đạt mức kỷ lục vào tháng 2/2025, vượt xa mục tiêu dự trữ của Chính phủ, cùng với nhu cầu nhập khẩu tăng mạnh từ các thị trường toàn cầu. Đây cũng được xem là bước ngoặt trong chiến lược thương mại và an ninh lương thực của Ấn Độ.

Việc nối lại xuất khẩu gạo 100% tấm giúp nhiều quốc gia châu Phi đảm bảo nguồn cung lương thực với chi phí thấp hơn, đồng thời hỗ trợ các nhà sản xuất thức ăn chăn nuôi và ethanol tại châu Á – những đối tượng phụ thuộc vào loại gạo này.

Trước đó, từ tháng 9/2022, Ấn Độ đã áp dụng lệnh cấm xuất khẩu gạo 100% tấm. Đến tháng 7/2023, nước này tiếp tục ngừng xuất khẩu gạo trắng phi basmati nhằm ổn định nguồn cung và giá cả trong nước. Sau đó, vào tháng 8/2023, Ấn Độ còn áp thuế 20% đối với gạo đồ, khiến giá gạo tại châu Á tăng cao nhất trong vòng 15 năm, từ khoảng 450 USD/tấn lên đến 700 USD/tấn đối với gạo 5% tấm.

Sau hơn một năm áp dụng chính sách hạn chế, ngày 28/9/2024, Ấn Độ đã điều chỉnh các quy định: dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu gạo trắng phi basmati và giảm thuế xuất khẩu gạo lứt, gạo đồ từ 20% xuống còn 10%. Những động thái này khiến thị trường gạo thế giới bước vào chu kỳ giảm giá.

Từ cuối năm 2024 đến đầu năm 2025, giá gạo tiếp tục giảm sâu. Giá gạo 5% tấm của Việt Nam và Thái Lan đã giảm từ 38 – 45%. Tại Việt Nam, gạo 5% tấm từng dao động ở mức 680 – 700 USD/tấn, nay giảm mạnh chỉ còn 390 – 400 USD/tấn – mức giảm chưa từng có trong lịch sử.

Hiện tại, với việc gỡ bỏ toàn bộ lệnh cấm xuất khẩu gạo 100% tấm từ ngày 7/3/2025, Ấn Độ đã chính thức quay trở lại thị trường xuất khẩu.

Thị trường gạo toàn cầu chịu áp lực lớn

Các chuyên gia nhận định, khi nguồn cung gạo toàn cầu tăng mạnh trong khi nhu cầu nhập khẩu chưa có dấu hiệu phục hồi trong ngắn hạn, thị trường thế giới sẽ tiếp tục đối mặt với áp lực giảm giá.

Một số ý kiến còn cho rằng, ngay cả khi Ấn Độ chưa dỡ bỏ lệnh cấm, giá gạo vẫn có xu hướng giảm do tình trạng dư cung trên thị trường gạo, lúa mì, bắp. Trong 2 năm tới, thị trường ngũ cốc có thể sẽ tiếp tục trải qua giai đoạn dư thừa và giá thấp.

 

Gạo Việt Nam có bị ảnh hưởng?

Ông Đỗ Hà Nam, Phó Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), cho biết: Gạo Ấn Độ chủ yếu là loại phẩm cấp thấp, hướng đến thị trường châu Phi, trong khi Việt Nam tập trung sản xuất gạo chất lượng cao phục vụ các thị trường chính như Philippines, Indonesia, Malaysia.

“Hiện giá gạo xuất khẩu của Việt Nam đã giảm mạnh, khiến nước ta trở thành một trong những nguồn cung có giá cạnh tranh nhất. Tuy nhiên, do 80% gạo xuất khẩu là loại chất lượng cao, Việt Nam không cạnh tranh trực tiếp với gạo 100% tấm của Ấn Độ. Dù vậy, áp lực từ nguồn cung dồi dào của Ấn Độ có thể ảnh hưởng đến giá cả, đặc biệt là phân khúc gạo phẩm cấp thấp”, đại diện VFA nhận định.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Phùng Đức Tiến cũng nhấn mạnh rằng, Việt Nam chủ yếu xuất khẩu gạo sang các quốc gia châu Á như Philippines, Indonesia, Malaysia, Trung Quốc, Singapore, trong khi Ấn Độ lại tập trung vào châu Phi và Trung Đông. Do đó, thị trường và phân khúc gạo xuất khẩu của hai nước có sự khác biệt rõ rệt.

Tuy nhiên, việc Ấn Độ trở lại thị trường xuất khẩu sẽ gia tăng sự cạnh tranh, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam đang bước vào vụ thu hoạch lúa Đông Xuân – vụ mùa lớn nhất trong năm. Với nguồn cung dồi dào nhờ điều kiện thời tiết thuận lợi, giá gạo khó có thể quay trở lại mức 500 USD/tấn như trước đây. Các doanh nghiệp xuất khẩu cần thận trọng trong thu mua để tránh rủi ro do biến động thị trường.

 

Giải pháp ứng phó cho ngành gạo Việt Nam

Trước diễn biến phức tạp của thị trường, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã chỉ đạo các địa phương vùng Đồng bằng sông Cửu Long thực hiện kế hoạch sản xuất và thu hoạch lúa vụ Đông Xuân đúng thời vụ, theo dõi chặt chẽ tình hình hạn mặn để đảm bảo sản lượng ổn định.

Bên cạnh đó, các cơ quan chức năng cũng đang tích cực triển khai Đề án phát triển 1 triệu ha lúa chất lượng cao tại Đồng bằng sông Cửu Long, thúc đẩy xúc tiến thương mại và tìm kiếm thị trường mới để nâng cao giá trị xuất khẩu.

Trong dài hạn, Bộ đề xuất tập trung nghiên cứu mô hình sản xuất theo nhu cầu thị trường, đặt hàng doanh nghiệp để tối ưu hóa chuỗi cung ứng. Đồng thời, các địa phương cần điều chỉnh cơ cấu mùa vụ phù hợp nhằm đảm bảo lợi nhuận bền vững cho nông dân và doanh nghiệp.

Ngoài ra, việc theo dõi chặt chẽ biến động thị trường gạo thế giới, đặc biệt tại các thị trường còn nhiều tiềm năng như Mỹ, EU, châu Phi, cũng là yếu tố quan trọng giúp ngành lúa gạo Việt Nam có chiến lược xuất khẩu phù hợp, giảm thiểu rủi ro trước những thay đổi từ các quốc gia cung ứng lớn như Ấn Độ.