CÁC LOẠI VẬN ĐƠN ĐẶC BIỆT TRONG XUẤT NHẬP KHẨU

Trong hoạt động xuất nhập khẩu, vận đơn là chứng từ vận tải cốt lõi, đóng vai trò quan trọng trong giao nhận hàng hóa, thanh toán quốc tế và giải quyết tranh chấp. Bên cạnh các loại vận đơn phổ biến như Seaway Bill hay Airway Bill, trên thực tế còn tồn tại nhiều loại vận đơn đặc biệt mà doanh nghiệp, nhân sự logistics và xuất nhập khẩu bắt buộc phải nắm rõ để sử dụng đúng mục đích.

Bài viết dưới đây của Smart Link Logistics sẽ giúp bạn hiểu rõ các loại vận đơn đặc biệt trong xuất nhập khẩu, đặc điểm, phạm vi sử dụng và những lưu ý quan trọng để hạn chế rủi ro trong giao dịch quốc tế.

1. Vận Đơn Rút Gọn (Short Bill of Lading)

Vận đơn rút gọn là loại vận đơn chỉ thể hiện nội dung ở mặt trước, trong khi các điều khoản chi tiết ở mặt sau được lược bỏ và thay thế bằng nguồn dẫn chiếu pháp lý dùng để giải quyết tranh chấp khi phát sinh.

Loại vận đơn này thường được sử dụng trong thuê tàu chuyến, bởi ngoài vận đơn, các bên đã có hợp đồng thuê tàu chuyến quy định đầy đủ quyền và nghĩa vụ.

Đặc điểm chính:

Không thể hiện đầy đủ điều khoản ở mặt sau
Có dẫn chiếu đến hợp đồng hoặc điều kiện áp dụng
Ít dùng trong thanh toán quốc tế qua L/C

2. Vận Đơn Hải Quan (Customs Bill of Lading)

Vận đơn hải quan được cấp trong trường hợp hàng hóa chưa được bốc lên tàu mà phải đưa vào kho hải quan để chờ làm thủ tục.

Đây là loại vận đơn:

Do Hải quan cấp
Chỉ có giá trị phục vụ thủ tục hải quan
Không có chức năng thanh toán hay chứng minh quyền sở hữu hàng hóa

Doanh nghiệp cần lưu ý rằng Customs B/L không thay thế vận đơn vận tải chính thức.

3. Vận Đơn Của Người Giao Nhận (Forwarder Bill of Lading)

Ngày nay, người giao nhận không chỉ đóng vai trò đại lý mà còn có thể tham gia cung cấp dịch vụ vận tải với tư cách:

Người chuyên chở
Người vận tải đa phương thức (MTO)

Khi đó, người giao nhận được phép phát hành vận đơn.

3.1. Vận đơn FIATA (FBL)

Người giao nhận sử dụng mẫu vận đơn thống nhất do FIATA phát hành. Vận đơn FIATA đã được ICC và các ngân hàng chấp nhận trong thanh toán quốc tế.

FBL tạo ra hợp đồng vận chuyển độc lập, trong đó người giao nhận chịu trách nhiệm với tư cách pháp nhân chuyên chở, không chỉ là đại lý.

3.2. Trường hợp người giao nhận chỉ là đại lý

Nếu người giao nhận:

Không có chức năng chuyên chở
Không được ủy quyền phát hành vận đơn

Thì chỉ được cấp:

FCR (Forwarding Agent’s Certificate of Receipt)
FCT (Forwarding Agent’s Certificate of Transport)

Hai chứng từ này không phải chứng từ vận tải, không có giá trị thanh toán L/C và thường bị ngân hàng từ chối.

4. Vận Đơn Của Bên Thứ Ba (Third Party Bill of Lading)

Vận đơn của bên thứ ba là vận đơn trong đó:

Người gửi hàng (Shipper) không phải người hưởng lợi L/C
Áp dụng phổ biến trong L/C chuyển nhượng

Trong trường hợp này, người xuất trình chứng từ có thể là bên trung gian, không phải người bán ban đầu. Đây là loại vận đơn hợp pháp nếu được quy định rõ trong L/C.

5. Vận Đơn Container

Tùy theo hình thức gửi hàng container nguyên hay lẻ, vận đơn container được chia thành nhiều loại.

5.1. Vận đơn Container nguyên (FCL – Full Container Load)

Áp dụng khi:

Người gửi hàng giao container nguyên, đã niêm phong
Người chuyên chở nhận trực tiếp container

Đặc điểm:

Thường là vận đơn “Received for Shipment”
Ngân hàng chỉ chấp nhận thanh toán khi:
- L/C cho phép vận đơn nhận hàng để chở, hoặc
- Vận đơn được chuyển sang “Shipped on Board”

5.2. Vận đơn Container hàng lẻ (LCL – Less than Container Load)

Trường hợp gửi hàng lẻ, có hai tình huống phát sinh vận đơn:

Thứ nhất: Master Bill of Lading

Do người chuyên chở cấp cho đại lý gom hàng, chỉ dùng để điều chỉnh quan hệ pháp lý nội bộ, không dùng cho thanh toán.

Thứ hai: House Bill of Lading (HBL)

Do người giao nhận hoặc người gom hàng phát hành cho chủ hàng lẻ. Vận đơn này thường được sử dụng trong giao dịch mua bán, nhưng để tránh bị ngân hàng từ chối, cần quy định rõ trong L/C việc chấp nhận House B/L hoặc FIATA B/L.

6. Surrendered Bill of Lading

Surrendered B/L là hình thức vận đơn cho phép nhận hàng tại cảng đến mà không cần xuất trình B/L gốc.

Quy trình thực hiện:

Chủ hàng nộp bộ B/L gốc tại văn phòng hãng tàu (thường tại cảng đi)
Hãng tàu xác nhận surrender và thông báo cho cảng đến
Người nhận hàng được giao hàng không cần B/L gốc

Hình thức này thường áp dụng khi:

Thời gian vận chuyển ngắn
Hai bên mua bán có độ tin cậy cao

7. Switch Bill of Lading

Switch B/L thường được sử dụng trong các giao dịch Cross Trade hoặc Triangle Trade, khi có bên trung gian tham gia mua bán.

Mục đích chính:

Che giấu thông tin giữa người bán và người mua
Bảo vệ lợi ích của bên trung gian

Lưu ý quan trọng:

Switch B/L không làm thay đổi xuất xứ hàng hóa
Xuất xứ phải phản ánh đúng nơi sản xuất thực tế

Kết Luận

Các loại vận đơn đặc biệt trong xuất nhập khẩu tuy không xuất hiện thường xuyên như B/L hay AWB thông thường, nhưng lại đóng vai trò rất quan trọng trong những tình huống giao dịch đặc thù, thanh toán quốc tế và quản trị rủi ro.

Nếu bạn cần hỗ trợ về pháp lý hay các thủ tục hải quan trong xuất nhập khẩu và tránh những sai sót khi xuất khẩu hàng hóa, hãy liên hệ với Smart Link Logistics để được tư vấn và hỗ trợ nhanh chóng, hiệu quả. Chúng tôi tự hào là đơn vị với hơn 15 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực vận tải và sẽ đồng hành cùng bạn trong suốt hành trình.

Gọi vào hotline: 0902 964 982 để biết thêm thông tin chi tiết

Nếu bạn cần hỗ trợ về xuất nhập khẩu hàng hoá quốc tế thì có thể liên hệ team Smartlink Logistics chúng mình nhé, để được hướng dẫn tư vấn dịch vụ cũng như các thủ tục hải quan liên quan cần thiết.

SMART LINK: BEST SERVICE BEST YOU